Το 1928 το 67% του ελληνικού πληθυσμού κατοικούσε σε χωριά και μικρές επαρχιακές πόλεις με πληθυσμό μικρότερο των 5.000 κατοίκων, ενώ το 52.3% των οικονομικά ενεργών απασχολούνταν στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Δεν αποτελεί συνεπώς έκπληξη πως το «αγροτικό ζήτημα» συνιστά ακρογωνιαίο λίθο της σύγχρονης ελληνικής ιστοριογραφίας και κοινωνικής επιστήμης. Παρά τη μεγάλη προσοχή που η ελληνική περίπτωση έχει προκαλέσει, όμως, η ακριβής φύση των προβλημάτων που αντιμετώπιζαν τα στρώματα των μικροϊδιοκτητών της υπαίθρου ακόμα μας διαφεύγει. Τα τελευταία χρόνια, παλαιότερες σχηματικές αναλύσεις που απεικόνιζαν τους έλληνες αγρότες ως θύματα «φεουδαρχικής εκμετάλλευσης» τείνουν να αντικατασταθούν από μια εξωραϊστική εικόνα της υπαίθρου όπου η υλική υστέρηση και οι κοινωνικές εντάσεις είναι σταθερά απούσες. Και οι δυο προσεγγίσεις είναι παραπλανητικές.

           

Το άρθρο δείχνει ότι, αντίθετα με μια διαδεδομένη δοξασία, η ελληνική ύπαιθρος κάθε άλλο παρά κοινωνικά γαλήνια ήταν. Η αγροτική διαμαρτυρία περιλάμβανε καταλήψεις εκκλησιαστικών γαιών (Κρήτη 1928-29, Μακεδονία 1931-33), πορείες πείνας (Μακεδονία, Θεσσαλία 1925, δεκαετία 1930), και, ως αποκορύφωμα, τη μαχητική εξέγερση των σταφιδοπαραγωγών της Πελοποννήσου το 1934-35. Αναζητώντας τις πηγές της αγροτικής συγκρουσιακότητας στις υπάρχουσες κοινωνικές συνθήκες, το άρθρο υποστηρίζει πως, σε αντίθεση με την ως τα σήμερα κυριαρχούσα άποψη, η μεσοπολεμική αγροτική μεταρρύθμιση δε δημιούργησε συνθήκες ισότητας στους κλήρους ούτε και εξασφάλισε στην πλειοψηφία των αγροτών μια μίνιμουμ αγοραστική δύναμη.

            To άρθρο περιλαμβάνει παράρτημα με τις αγροτικές κινητοποιήσεις της περιόδου 1919-1936 και μια ποσοτικοποίηση της αγροτικής συγκρουσιακότητας.

            Το άρθρο συμπεριλαμβάνεται συχνά σε βιβλιογραφίες σύγχρονης ελληνικής ιστορίας σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ και του Καναδά, και στο πλαίσιο αυτό έχει δημοσιευθεί και online στην παραπάνω διεύθυνση -πρόκειται για σύγγραμμα που μοιράζεται στο μάθημα Modern Greece: From Independence to the Present του καθηγητή Τhomas W. Gallant στο Πανεπιστήμιο του York (βλ. http://www.arts.yorku.ca/hist/tgallant/courses/2003-4syllabus.htm). Η ποσοτικοποίηση της αγροτικής διεκδικητικότητας στην οποία προβαίνει χρησιμοποιήθηκε πρόσφατα στο Christodoulakis, N. (2013) ‘The Conflict Trap in the Greek Civil War 1946-1949: An Economic Approach’, Hellenic Observatory, The London School of Economics, για την κατασκευή συμπεριληπτικών δεικτών διαμαρτυρίας.

           

Πρόθεσή μου το επόμενο διάστημα είναι να δημοσιεύσω κάποια εκδοχή του στα ελληνικά.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ...